Cambodjaans Amok en Vietnamese loempia's?

Beste vriendjes/vriendinnetjes, familie, oud collega’s, reismaatjes, stalkers en ander gespuis.

Deze intro (5 minuten) beschrijft een jongeman die momenteel rustig vakantie zit te vieren in de verre tropen, flink te bunkeren, met zijn ballen in ’t zand, cocktailtje in de hand, flink te zuipen en te feesten, met flink wat stranddagen en af en toe bezoekt hij voor de sier effe een tempeltje of iets anders cultureels dan lijkt het toch net of dat hij ook nog iets doet. Zoals ik weet vanuit mijn terugkomst uit Australië is dit het beeld dat menig thuisblijver heeft. Vaak krijg ik de vraag: Hoe was je vakantie? Of de opmerking: Dus lekker 4,5e maand op vakantie geweest. Ik geloof zeker dat voor een klein percentage ‘reizigers’(merendeels ‘Engelse’ zuipreizigers) deze koek opgaat. Voor het overgrote deel van de backpackers durf ik toch wel te stellen dat je het beter een reis kunt noemen. Ik heb nu in 4,5e maand 6 landen bezocht, waarvan (lees hieronder) 2 weken vrijwilligerswerk. Per land bezoek ik toch zeker gemiddeld 8 plekken, 8*6 (landen) = 48 bestemmingen in 4 maanden (ca. 122 dagen) 48/122=2,54. Je bent dus gemiddeld 2,5e dag op 1 plek. Gemiddeld ben je ook nog eens een halve dag aan het reizen tussen de plekken in dus houd je 2 dagen per plek over dit vergt natuurlijk ook nog het nodige onderzoek (naar leuke bestemmingen) en planning, tevens heb je ook nog tijd nodig om foto’s te uploaden en JAJA blogjes te schrijven. Zelf heb ik ook nog een kwaaltje die door de reizigers ‘Fear of missing out’ word genoemd. Ik ben dus ‘bang’ om mooie dingen te missen, aan me voorbij te laten gaan. Dit is geen ernstige ziekte ofzo:’D. Tevens gaat dit de laatste tijd ook wel een stukje beter;). Gelukkig zie ik door dit ‘kwaaltje’ ook wel heel veel mooie natuur, geschiedenis en cultuur van deze 6 Aziatische landen. Nu klinkt het wellicht allemaal zwaar maar dat is het over het algemeen niet. Af en toe heb je het weleens zwaar en merk je dat je vermoeid bent en je immuunsysteem wel wat vitamen, slaap en rust gebruiken kan. Op deze momenten las ik vaak een rust/strand/blog/foto dagje in. Daar zit ik dan na een 3-daagse vulkaan trekking. Maar over het algemeen geven alle tempelbezoeken, museums, markten, watervallen, stranden, vulkanen, outdoor activiteiten, backpackers je heel veel nieuwe energie. Dus ik durf ook met zekerheid te zeggen dat het (tot nu toe) de mooiste tijd van mijn leven is! Wat een fantastische dingen kan en mag ik hier doen, zien en beleven. Dus al met al durf ik toch wel te zeggen/beweren dat reizen toch wel iets anders is dan een vakantie, misschien dat je het kunt zien als een heel actieve en kilometer vretende vakantie, oftewel toch gewoon écht een reis. (Heb je nu toch wéér enkele minuten van je leven verspild :”D). Vooruit dan hier volgt in vogelvlucht een klein deel van mijn avonturen in Cambodja en Vietnam.

Tijdens mijn reizen krijg ik na een tijdje een onrustig gevoel. Ik haal er absoluut alles uit wat erin zit, maar toch heb ik altijd het gevoel dat ik me nuttig moet maken. In Australië na 7 weken bakken met geld uitgeven, wilde ik me snel nuttig maken door te gaan werken. In Azië na ruim 1 maand door 2 weekjes vrijwilligerswerk te gaan doen. Prachtig was dat mijn reismaatje Bart daar ook helemaal voor in was, dus besloten we na een klein research kwamen we bij CPOC uit. Deze organisatie helpt arme- en weeskinderen met educatie, sport maar bovenal een veilig thuis. Bij aankomst in het dorpje werden we als ‘Sinterklaas’ ontvangen alle kinderen zwaaien, komen je knuffelen, met een hele grote glimlach op het gezicht. Dit waren niet de kinderen van CPOC, hiervoor moesten we nog 6 kilometer over een hobbelig zandpad, achterop een motor met onze zware backpacks. Bij aankomst werden we ontvangen door alle kids en andere vrijwilligers die ons de slaapplek toewees en ons wegwijs maakte in de brandende zon (40°C). Alle vrijwilligers waren heel tof, behalve een Tsjechische. Deze vrouw was denk ik van oudsher een streng regime gewend, want de kids luisterden in haar ogen niet. Na een kleine ‘leuke’ fotoreportage met de kids, vertrok ze dan ook boos.. De ochtend stond meestal in het teken van school, dieren voeren, moestuin bijhouden en projectjes zoals een poort maken. De 3 heetste uren van de dag was het vooral chillen en spelletjes spelen. ’s Avonds was het spelen met de kids, moes- en dierentuin bijhouden en helpen in de keuken. In de latere uurtjes was er tijd voor een biertje en speelde we veelvuldig ‘Mafia’ in Nederland beter bekend als Weerwolven. Wat me gedurende de tijd opviel hoe gelukkig de kinderen zijn met heel weinig! Heerlijk om de kids dingen te leren, met ze te voetballen en te spelen. Ze genieten echt énorm van de aandacht van de vrijwilligers en elkaar. Verder zijn we in het dorpje nog naar de ochtendmarkt geweest, hebben we heerlijke pizza’s gemaakt in de zelfgebouwde steenoven en zijn we op uitnodiging nog naar een Cambodjaanse bruiloft geweest. Wat een bijzondere ervaring was dat, alle mensen die met je op de foto willen, de traditionele dans en mensen die helemaal uit zijn dak gaan, prachtig! Na een kleine 2 weekjes, afscheid nemen van de kids, een laatste hurktoilet en de laatste emmerdouche besloten Bart en ik met pijn in ons hart CPOC te verlaten, om de rest van Cambodia te verkennen. wat een geweldige kinderen, vrijwilligers en levenservaring. Mocht je een goed doel zoeken om aan te schenken, dan is CPOC in Cambodia absoluut een schenking waard, zelf heb ik ook een duit in het zakje gedaan.

Daarna hebben we een lange busrit gehad naar Sihanoukville (14 uur, inclusief lekke band). ’s Avonds kwamen we aan en kwam ik Daniel en Barbara met hun heb een ik tijdje rondgereisd en de scootertour gedaan in Pai (Thailand). Samen hebben we heerlijke burgers gegeten, en hebben we een biertje gedronken waar ik welgeteld 10 minuten op moest wachten.. (Tranquilo, Tranquilo..). De volgende dag vertrokken we naar een idyllisch bounty strandje op Koh Rong, wat een uitzicht vanaf ons (bijna) privé strand. Na een lange, zware dag op het strand;D! Besloten we te gaan eten en een biertje te gaan drinken. Hiervoor moesten we een half uur over een bospaadje lopen, om uiteindelijk in het dorpje te arriveren. Lekker barbecuetje gegeten en na een mooie stapavond waar we Marit weer ontmoette :-D besloten we weer terug te lopen. Na uren wandelen hadden we het privé strand nog steeds niet gevonden en besloten we op het strand te slapen. De volgende ochtend bleek dat we ons strand voorbij waren gelopen, niet bijster slim;) om het een beetje op te leuken hadden we een alternatieve route bedacht door van rots naar rots te springen (stepping stones). Na 45 minuten intensief sporten, kwamen we moe maar voldaan op ons privé strandje! Na nog een avondje Cambodjaans nieuwjaar vieren en op het strand slapen gingen we met onze nieuwe vrienden (Sir) Robby (Robson) en Samantha naar een ander eiland Koh Rong Samloem. Op dit mooie eiland lag een nog mooier hostel, met een gezellige bar en geweldige atmosfeer. De eerste avond deden de Engelsen hun naam weer eer aan, doordat enkele dames niet meer op hun poten konden staan. (Dit was niet vanwege een zware/sportieve wandeling kan ik je vertellen ;-D). Die avond kregen we nog een vuurwerk show van enkele Cambodjanen bij het kampvuur op het strand. Tevens hebben we nog veelvuldig ’s nachts met de groen oplichtende plankton gezwommen een hele bijzondere ervaring onder de prachtige sterrenhemel. Hierna zijn Bart en ik richting Kampot gegaan, in dit hostel gelegen aan een delta van de Mekongrivier, waren enkele kleine waterattracties. Het grappigste was de Blob, een luchtkussen, waar je voorop ging zitten en later twee mensen achterop het luchtkussen sprongen. Hierdoor werd je enkele meters de lucht in gekatapulteerd. De echte bazen deden dat natuurlijk met een salto er achteraan ;-). Verder was er een 8-meter hoge duikplank en een schommel waar je ook enkele meters gelanceerd werd. Daarnaast hadden we een prachtig toertje gemaakt door deze delta so far de mooiste rivier die ik gezien heb. Na een gezellig avondje met wat Belgen gingen we weer meeten met onze Engelse reismaatjes. Niet geheel onverwacht kwamen we in een zuiphostel terecht in Siem Reap (het blijven toch Engelsen)... De eerste dag zaten we echt te kijken wat zijn dit voor Lloret de Mar praktijken… Die avond toch maar mee gaan drinken en een geweldige avond gehad in de barstreet. De volgende dag was er een poolparty in het hostel, waar we weer diep in het glaasje moesten kijken. In de avond heb ik nog een Deens team bijgestaan om enkele opdrachten van de party bucketlist te voltooien waardoor zij naar de finale mochten. De volgende vroege ochtend gingen Bart en ik misschien wel naar het meest aansprekende monument van onze reis, het tempelcomplex Angkor Wat. Bart had deze ochtend veel last van de biertjes maar heb ik hem toch de TukTuk ingesleurd. Hier was ie me later heel dankbaar voor, aangezien we niet veel tijd meer hadden in Cambodia. Voor het immens grote tempelcomplex (daterend uit 12e eeuw) hebben we een magische zonsopgang gezien, echt geweldig! Hierna zijn we door het gigantische tempelcomplex gelopen, wat prachtig om dit te mogen zien. Daarna zijn we nog naar enkele tempels gegaan, een hele mooie met grote Boeddha hoofden, een ander dat helemaal overwoekerd was met jungle en als laatste met authentieke 9e eeuwse tempels. Hierna moest ik afscheid nemen van mijn reismaatje Bart, waarmee ik een hele mooie vriendschapsband heb opgebouwd, geweldig gelachen met jou! ’s Middags heb ik de bus gepakt richting de hoofdstad Pnhom Penh. Hier hebben we de Killing Fields bezocht, hier ben ik welgeteld 3 groepen mensen tegen gekomen waarmee ik meerdere dagen heb doorgebracht. Dit was heel raar omdat dit een plek is waar veel mensen gemarteld en omgekomen zijn.. Dus moesten we onze blijdschap van het weerzien een beetje onderdrukken en na een kort praatje ben ik met mijn Argentijnse metgezel verder de (audio)tour gaan doen. Wat een nare utopische agrarische staat wilde Pol Pot ervan maken, hiervoor diende alle intellectuele, brildragende en stedelijke mensen vermoord en gemarteld te worden.. wat een zieke gedachte met als meest symbolische voorbeeld de boom waarop kinderen dood werden geslagen, het bloed zie je nog in de bast en dat pas 40 jaar geleden… Daarna zijn we om het besef flink te laten bezinken naar de S21 gevangenis gegaan. Waar ‘tegenstanders’ van het regime heen werden gebracht en middels onmenselijke martelwerktuigen zijn omgebracht, om informatie van familieleden los te weken, gruwelijk! Wat een schande dat aan deze gruwelijkheden geen enkele geschiedenisles is gewijd, zelfs geen woord over is gerept.. ’s Avonds heb ik nog een heerlijke maaltijd gegeten en biertje gepakt met mijn ex-reismaatjes Sigrid en Bart alvorens naar mijn nieuwe avonturen in Vietnam te reizen.

Na een lange busrit had ik geen tijd om uit te rusten want ik had afgesproken met Deborah die ik in mijn eerste hostel in Bangkok had ontmoet om samen Koningsdag te vieren in Ho Chi Minh City (HCMC), in het zuiden van Vietnam. Er zijn namelijk altijd heel veel Nederlanders in Zuidoost Azië. Samen met Laura en Sjoerd zijn we oranje uitgedost naar een barbecue food court gegaan alvorens naar de ‘oranje’ rooftop bar te gaan. Hier hadden we een fantastisch uitzicht over HCMC, de nodige liters bier en er werden zelfs enkele Nederlandstalige nummers gedraaid! Na twaalven werd het rooftop hostel ontruimd en hebben we tot in de late uurtjes biertjes gedronken op Prinsje ‘inmiddels’ Koning Pils in een georganiseerde kroegentocht. ’s Ochtends was er geen tijd voor een kater want ik moest/wilde mijn ticket verlengen, er bleek namelijk een Turkish Airlines kantoor te zijn in de stad van ome Ho (Chi Minh). Daarna ben ik nog door deze Europese annex Aziatische stad gelopen, met het fantastische Ho Chi Minh Square en de Bitexco Tower. De volgende dag ben ik naar het Vietnam War museum gegaan (geweldig staaltje Amerikaanse bemoeizucht… Wanneer trekken ze hier lering uit?) en ben ik samen met de ‘Germaan’ Tim naar de 52e verdieping van de Bitexco toren gegaan, met een prachtig 360° uitzicht over de stad. De dag erna was het de nationale feestdag van ome Ho, en waren we uitgenodigd bij een heuse poolparty. Hier hebben we luttele pilseners gedronken en flink wat plonzen gemaakt, waarna ik de stad in trok om het vuurwerk op het plein te zien. In een wirwar van een ondoordringbare meute scooters was ik te laat voor de show op het plein en heb ik het tussen de locals en de scooters gade geslagen. Na enkele uurtjes op het plein huiswaarts gekeerd waar ik de volgende dag zou vertrekken richting Mui Ne. Hier kwam ik aan in het ‘budget’ hostel, ik had gehoord dat dit een Vlaamse eigenaar had en het verblijf van Nederlanders automatisch werd opgewaardeerd, waarbij we gebruik mochten maken van de hotel faciliteiten. Met 2 prachtige zwembaden en een mooi restaurant en bar. Hier kwamen we enkele Nederlanders tegen waarmee ik een toertje van 6 dollar had geboekt naar de zandduinen met zonsopkomst. Dit was écht prachtig, hierna hebben we ook nog een vissersplaatsje bezocht en een mooi rivierstroompje met prachtige rotsformaties. ’s Avonds hebben we gezellig samen biertjes gedronken en kwam ik Michiel tegen waarmee ik later (lees volgend verslag) 3 weken Myanmar zou gaan bereizen. Na deze paradijselijke dagen besloot ik door te reizen naar Dalat een koeler stadje hoger gelegen in de bergen. Hier heb ik een fantastische scootertocht gedaan door het bergachtige gebied rondom Dalat, met Easy Riders. De gids bracht ons naar een koffieplantage met speciale koffiebonen die gegeten en plat gezegd uitgescheten worden door het dier de Loewak. De koffiebonen zijn nog intact en worden schoongemaakt, gebrand en gaan de koffiemolen in. Het is niet de meest zuivere business, al moet ik bekennen dat ik toch een Kopi Luwak heb gepakt. De duurste koffie soort ter wereld. P.S. het smaakte niet naar poep;-). Hier zijn we ook bij een mooie tempel geweest en hebben we aan het eind van deze prachtige scootertrip een traditioneel dorp bezocht. Verder vertelde deze gids veel over Vietnam en het Taoïsme een natuurgodsdienst dat voornamelijk gebaseerd op balans en 5 elementen. Heel interessant. De volgende dag ging ik samen met Hester iets doen wat al vanaf mijn eerste dag vast stond: CANYONING in Dalat. Wat een geniale dag was dit. Abseilen vanaf hoge rotsformaties en watervallen, (11 meter) hoge sprongen/salto’s van watervallen, natuurlijke glijbanen en al zwemmend en lopend door een mooie ruige rivier. Écht een TOP dag! Daarna moest ik haasten om mijn vlucht naar Hoi An te halen, van te voren vlug de tussenstanden van PSV en Ajax gecheckt, helaas stond het 0-1 voor Ajax. Uit bij De Graafschap, had al weinig geloof maar nu was ook voor deze ras optimist al het geloof weggeëbd. Aangekomen in het hostel in Hoi An zie ik op mijn telefoon NOS: PSV landskampioen 2016!!! Ongeloof, kippenvel en intense vreugde maakte zich meester van mij. Hierna vlug samenvattinkje gekeken, PSV-shirt aan en op naar de eerste de beste bar, alwaar ik een Feyenoorder tegen kwam en met hem nog luttele pilskes naar binnen heb gegoten. Prachtig! De volgende dag kwam ik zomaar in mijn hostel Willem tegen uit Lieshout. Altijd mooi om een bijna buurman tegen te komen in het verre Azië. Met Willem en een Poolse heb ik een scootertripje gedaan, maar al snel scheiden onze wegen vanwege een defecte scooter. Een motoragent bracht me al duwend met de onderkant van zijn schoen naar een reparateur, die de V-snaar verving waardoor ik alleen mijn weg kon voortzetten. Die avond besloten Willem en ik met PSV-shirt de kroeg in te duiken, alwaar menig Ajacied zich had verschanst en met pijn en moeite een hand kwam geven. Toch eventjes wat extra zout in de verse wonden strooien :”D. De volgende dag kwam Hester aan in het hostel en hebben we de stad verkend op de fiets. Dit Frans aandoende koloniale stadje staat bekend om zijn op maat gemaakte kleding. Voor omgerekend €100,- heb je een op maat gemaakt pak van goede kwaliteit. Ik heb daarom ook 2 pakken en 1 paar schoenen op maat laten maken en laten verschepen naar Nederland. Daarnaast ben ik 3 dagen opgetrokken met een Indiase Devika, samen hebben we nog flink geshopt, 20 cent biertjes gedronken en gestapt. Alvorens deze sfeervolle met lampionnen versierde stad in te ruilen voor Hué. Dit stuk staat bekend als de mooiste scootertrip van Hoi An dus huurde ik een scooter en heb ik de prachtige route rondom Monkey Island en door de Hai Van Pas gereden. Leuke aapjes, de zee, prachtige bergpassen, bruggen, rivieren en rijstvelden passeerden de revue, zó mooi!! ’s Avonds laat kwam ik aan in deze hectische stad en ben ik naar het centrum doorgereden en heb ik als cultuurbarbaar een flinke pizza naar binnen geschoven! De volgende dag heb ik de Citadel bezocht dit was decennia lang het keizerlijk paleis en is een replica van de verboden stad in Peking. Na dit interessante bezoek ben ik doorgereisd naar Ninh Binh met de nachtbus en werd mij een plek aangewezen. Met het spreekwoord ‘de brutalen hebben de halve wereld’ in het achterhoofd ben ik achterin de bus gaan liggen en had ik uiteindelijk drie plekken voor mij alleen. Voor de eerste keer kon ik ook mijn benen strekken en comfortabel slapen in een nachtbus! ’s Nachts aangekomen in Ninh Binh kwam ik bij een hostel een paalwoning midden in een met waterlelies bedekt meer. Absoluut een van de bijzonderste en mooiste hostels waar ik gezeten heb. Volgende ochtend wakker geprikt door de vele muggen, scootertje gehuurd en een boottocht gedaan door grotten in het prachtige karststeengebergte. Daarna nog enkele oude tempeltjes en een museum bezocht, alvorens in het hostel in gesprek te raken met iemand van de nationale recherche. Na enkele interessante verhalen plaatste ik de opmerking. Jij praat echt nagenoeg hetzelfde als Fred Teeven, hierna moest hij heel hard lachen en zei dat ie jarenlang met Teeven had samengewerkt. Wellicht dat er een wisselwerking had plaatsgevonden tussen ome Fred en zijn stemgeluid en de trage en opbouwende manier van praten. Na luttele pilsjes en mooie sterke verhalen ging het licht langzaam uit :-D. De volgende ochtend richting de hoofdstad Hanoi getrokken waarbij ik de eerste dag het ome Ho (Chi Minh) standbeeld bezocht en door het park en langs het meertje ben gelopen. Ineens liep ik twee dames tegen het lijf die mijn naam riepen, mijn geheugen liet me in de steek maar we bleken elkaar in het noorden van Thailand tegen te zijn gekomen. Hierna besloten we deze avond samen te gaan stappen in een geweldig smal straatje met veel knusse kroegjes, heerlijk! Ik vond het zo gezellig dat ik elke avond in Hanoi ben gaan stappen zelfs een avond alleen, ook dat kan in backpackersland :-). Tevens heb ik veel Mexicaans, lokale gerechten en stiekem ook in een luxueus pizza restaurant gegeten.

Zoals in mijn vorige blog beschreven had ik met een Française binnen 1 minuut een toertje naar Halong Bay geboekt. Na nog een avondje stappen met een heel gezellig internationaal gezelschap stond onze bustrip naar Halong Bay op het programma. Gedurende de rit waren we onze talenkennis aan het bijspijkeren, toen we plots gelanceerd werden Lucie met haar hoofd tegen het dak en ik landde met mijn bil precies in het midden van twee stoelen. Later die avond nog flink gelachen om de gigantische blauwe plek die ik had. Ondanks alles toch maar lekker gaan chillen op een prachtig ‘maar helaas met afval’ vervuild strand toch wel een groot probleem in Azië. De volgende ochtend zijn we op de rondvaart boot gestapt en kwamen we een gezin tegen met drie kinderen uit Israël, bedrijf en huis verkocht en al 9 maanden aan het rondreizen. Wat een dappere ouders en geweldig slimme kinderen zeg! Na enkele keren zwieren, was ik de pineut en was ik tot oppas gebombardeerd… Gelukkig waren de kinderen lief maar heb ik me wel een hernia gesjouwd. Natuurlijk wilde Jonathan het oudste kind met Lucie en mij in de Kayak, hier hebben we hem tot GoPro cameraman gepromoveerd. Waarna hij prachtige foto’s heeft geschoten van mooie kwallen, karst grotten en karst rotsformaties. Gelukkig kwam aan deze leuke, zware en lange dag toch nog een eind. Na Halong Bay gingen we naar onze laatste bestemming Sapa, bus geboekt en maar zien bij welk bergvolkje we terecht zouden komen. Uit de bus gestapt stond er meteen een heel lief vrouwtje klaar Mama Su genaamd. Meteen onderhandeld over de prijs en toen kon de trekking door de glooiende heuvels, rijstvelden en berglandschappen beginnen. De hele familie was uitgetrokken om ons naar hun thuis te brengen. Het regende en het was bewolkt toch was het heel mooi, het gaf een lichtelijk mystiek karakter aan het landschap. Gedurende de dag trok de mist en de bewolking verder op en kwamen we bij onze lunchstop aan, wat uiteindelijk uitdraaide op een waar zuipfestijn. De ene rijstwijn ‘Happy Water’ na de andere ging er met de nodige braakneigingen in, een familielid werd omgedoopt tot Happy Mama deze Mama liet het zich goed smaken. Hierna kwamen we aan bij een rijstveld waar ze aan het planten waren. Ik had mijn stoute schoenen uit/aangetrokken en heb de dames geholpen bij het planten, na de nodige tips, grappen en modder gooien besloot ik dat ze het verder zelf wel konden ;-D! Na een lange maar prachtige trekking kwamen we aan in een oud traditioneel huisje. Waar ons al snel een feestmaal te wachten stond Mama Su kon goed koken dat staat vast. Hierna werd Mama Happy ingeschakeld om de nodige Happy Waters in te schenken en werden er vredesvuren door de waterpijp geblazen veel gelachen om en met Happy Mama en Mama Su. Na een kort maar heftig bezoek zijn we de volgende ochtend weer verder getrokken mede doordat Lucie ziek was. Na enkele foto’s met de familie en de adembenemende motorrit naar Sapa besloten we nog een nacht te blijven, alvorens we chillend met mijn ‘cheesy’ muziekjes achter in de bus naar Hanoi trokken. Hier namen we voorlopig afscheid en vertrok ik naar Myanmar waar ik met Michiel mijn volgende avonturen zou gaan beleven!

Het was wederom kort en krachtig ;-D… Momenteel is het alweer middernacht hiero dus ga er nu een eind aan breien! Bedankt voor je tijdsverkwisting en je interesse in mijn reisavontuurtjes. Een geluk voor jullie mijn volgende verslagje zal korter zijn, deze gaat over mijn 19 daagjes in Myanmar!

P.S. ben telefonisch niet meer te bereiken vanwege een prachtige duik.. Dus voor contact Facebook!!

Heerlijk bezweet tropisch kusje!

Jan